GÖKYÜZÜ

Kamp ateşi söndü… Sen ve obandaki arkadaşların çadırınıza dönüyorsunuz. Gökyüzüne bakıyorsun. Gökyüzünde parlayan binlerce yıldız var. Ya da Doğa yürüyüşüdesin, küçük bir mola veriyorsunuz. İşte yıldızları incelemek için güzel bir fırsat.

TAKIM YILDIZLAR

İnsanlar binlerce yıldır, yıldızları bazı şekilleri oluşturacak biçimde gruplaştırmışlardır. Bu gelenek belki de eski Romalı ve Yunanlı çobanların gökyüzünü seyredip gördükleri şekilleri, krallara, kraliçelere, canavarlara, kahramanlara, kadar ve erkeklere benzetmesinden doğmuştur. Onların yaptıkları benzetmelerden esinlenerek kullandıkları isimler bugüne kadar gelmiştir. Bugün bu takım yıldızlar gemilerin okyanuslarda yolunu bulmalarına yardımcı olur, uçak ve uzay araçların rehberlik eder. Sen de çıktığın bir gece Doğa yürüyüşünde bu yıldızlardan biri olan kutup yıldızı ile kuzeyi belirleyebilirsin.
Takım yıldızları inceleyebilmek için bir başlangıç noktasına ihtiyacın vardır. O da büyük ayıdır.

İşe gökyüzünde bu yıldız grubunu belirlemekle başla. İşte orada dört yıldızdan oluşan hanesi ve üç yıldızlı sapı ile cezveye benziyor. Saptaki ikinci yıldıza bak gözlerin iyi görüyorsa bunun bi değil iki yıldız olduğunu göreceksin. Şimdi saptan en uzak olan iki yıldıza yani cezvenin altındaki yıldızlara bak. Bunlara "pointer" denir. Sağa doğru bu iki yıldız arasındaki uzaklığın 5 katı ilerle. Parlak bir yıldız görecektir, yani kutup yıldızını kutup yıldızının hemen altında ufukta uzanan alan yeryüzünün gerçek kuzey hattıdır.

YAZIN GÖRÜNEN YILDIZLAR

Kuzey yönüne bakarak bir yaz gecesinde yıldızlı gökyüzünde çıkacağın yolculuğa kutup yıldızının etrafındaki yıldızlarla küçük ayı ve W şeklindeki "Cassiopeia" ile başla.
Büyük ayı ve Cassiopela arasında uzanan hattı izle. Bu hayali çizgiden kutup yıldızına doğru uzanacak dik bir hat düşün, şimdi de bu hatta ilerle. Bu hat üzerinde yamulmuş bir dikdörtgen şeklinde bir yıldız takımı göreceksin.

Şu parlak yıldız "Vega", takım yıldızının adı da "Lyre" Şimdi kutup yıldızından aksi yöne bak. Yanında daha az parlak olan üç yıldız bulunan parlak yıldızı görüyor musun? Bu yıldız Capella'dır. Yıldız grubuna ise "Warrior" yani savaş arabası adı verilir. Buraya kadar anlattığımız takım yıldızlar bütün lıl boyunca gökyüzünde yükselir. Bu duruma yıldızların değil yeryüzünün hareketi neden olur. Tekrar büyük ayıya dönelim. Şimdi kutup yıldızından uzaklaşarak kutup yıldızı ve cezvenin alt kenarındaki yıldızlardan sola doğru uzanan hattı orak biçiminde bir yıldız grubuna rastlayıncaya kadar izleyelim. Bu takım yıldızın adı "Lion (Arslan)"dur. Bu grubun en parlak yıldızının adı ise Regulus'dur.
LEO (Arslan) takım yıldızı ile Capella arasında görünen yıldız grubu (ikizler)'dur. Capella ve W şeklindeki Cassiopera ve Vega arasında Kuzey Çaprazı ya da "Swan (suğu)" takım yıldızı uzanır.
Güneye bakarak tekrar Büyük Ayıya dön. Cezvenin sapını "Arcturus"a ulaşıncaya kadar takip et. Arcturus büyük bir uçurtma gibi görünen takım yıldızın en parlak yıldızıdır. Uçurtma şeklindeki bu yıldız grubuna "Çoban" takım yıldızı denir.
1
Çoban takım yıldızının yanında daha az parlak yıldızlardan oluşan yarım daire şeklindeki yıldız grubu "Kuzey Tacy" ya da "Coroma"dır. İlerlemeye devam edersen"Hercules (Herkül)" takım yıldızını göreceksin. Bu yıldız grubu bozuk bir "H" harfine benzer. Ve işte tekrar "Vega"dasın. Şimdi güneye doğru in. İşte önünde "Scorpius" yani "Akrep"in kuyruğu aşağıya doğru sarkıyor. Başı ise Spicaya "Y" şeklindeki "Virgin (Bakire)" takım yıldızının en parlak yıldızına doğru uzanmış. Diğer yönde ise "Eagle (Kartal)" yıldız grubu var. Bu takım yıldız kanatlarını açmış bir kuş gibi görünüyor.

KIŞIN GÖRÜNEN YILDIZLAR

Kış gecesindeki yolculuğuna da Büyük Ayı'dan başla. Kutup Yıldızına ve "W" şeklindeki Cassiopela'ya doğru ilerle. Bir hat şeklinde uzanan bir yıldız grubuna rastlayacaksın. "Andromeda" bu hattın ucundaki yıldız. Diğer üç yıldızla birlikte Andromedanın oluşturduğu bu takım yıldıza "Pegasseus" adı verilir.

Güneye baktığında "Orion" takım yıldızı uzanır. İki parlak yıldız omuzları, üç küçük yıldız başı ve diğer ikisi ayakları oluşturur. Ortadaki üç yıldız bel kısmı, aşağıya doğru sarkan üç yıldız ise kılıçtır.
Orion'un belinden yukarıdya doğru bir hat düşün. Önce kırmızı renkli bir yıldız olan "Aldeberana"a "V" şeklindeki yıldız grubu boğanın (Bull) gözüne geleceksin. İleriye doğru gidersen "Pleaides (yedi kız kardeş)"yı bulacaksın. Eğer gözlerin iyi görüyorsa bu yıldız grubunda altı yıldız sayabilirsin. Teleskopla bakıldığında ise iki yüz yıldız sayılabilir.

Şimdi tekrar Orion'a dönelim. Bu defa Orio'un belini oluşturan yıldızların aksi tarafına giden hattı bizim güneşimizin yanındaki en parlak yıldız olan "Sirrus"a gelinceye kadar izleyelim. İşte "Sirus".

GEZEGENLER

Güneşimizin bir ailesi vardır. Yeryüzü bu aileye aittir. Gökyüzünde salınan diğer yıldızların da ailesi vardır. Eski yıldız gözlemcileri diğer yıldızlar gibi olmayan yani yanıp sönüyor gibi görünmeyen düzgün ve sürekli bir ışık veren 5 yıldız belirlemişlerdi. Bu yıldızlar diğer yıldızları izlemiyor, onların arasında dolaşıyorlardı gözlemciler bunlara eski Yunanca'da gezginci anlamına gelen "planets" ismini verdiler.
Bugün yeryüzü de dahil 9 gezegen bilinmektedir. İlk belirlenen gezegenler bu gün de gözle görünebilen Merkür, Venüs, Mars, Jüpiter, Satürn'dür. Merkür bazen güneşin batışından sonra görülebilen silik bir nokta halindeki yıldızdır.

Diğer gezegenler ise parlak yıldızlar gibi görünürler. Bazı geceler bu gezegenleri gökyüzünde seyretmek istiyorsan bir almanağa başvurmalısın. Tüm gün batımından sonra yıldızlar parlamaya başlamadan önce gözlersen gözle görülebilir olanları parlaklıkları nedeniyle kolayca görebilir ve gece boyunca izledikleri yolu takip edebilirsin.

ORYANTIRING

Harita ve pusulayı kullanmayı öğrendiğin zaman oryantiring heyecanını yaşayabilirsin.

KESTIRME DOĞA YÜRÜYÜŞÜ

İlk oryantiring denemen tüm obanın katılacağı kestirme bir Doğa yürüyüşü olabilir. Topografik haritanı al. Bir başlangıç noktası ve başlangıç noktasından aşağı yukarı 5 km. uzakta bir varış noktası tespit et. Başlangıç noktasından varış noktasına bir çizgi çek ve pusulanı ayarla. Çizgi ile belirlediğin yolu izle, önüne çıkan güçlükleri yenerek ilerle. Obadaki her izci sırayla diğerlerine öncülük etsin.

ORYANTIRING YARIŞMASI

Harita ve pusula konusunu iyice öğrendikten sonra bir başka obayı oryantiring yarışına davet et. Üzerinde beş veya altı kontrol noktası olan bir yol belirlemek için çevreyi iyi tanıyan ve oryantiring de iyi olan birine baş vur. Obanı takımlara ayır. Her takımın bir oryantiring pusulası ve üzerinde kontrol noktaları işaretlenmiş bir haritası olmalı. Takımlar 5 dk. ara ile yola çıkmalı. Sen ve arkadaşın pusulayı ilk kontrol noktasına ayarlayıp, yola koyuluyorsunuz. Kontrol noktasına vardığınızda, pusulayı ikinci kontrol noktasına ayarlıyorsunuz. Tüm yolu katedinceye kadar bu şekilde devam ediyorsunuz. Acaba hangi takım tüm kontrol noktalarını en kısa zamanda geçti. Bu sefer kazanan takımda olmayabilirsin ama bir gün senin takımın da kazanacak.